Szangszung

Fragment Per Kvaerne, The Bon Religion of Tibet, London (Serinida) 1995

Mówi się, że przed dotarciem do Tybetu, bon prosperował w kraju znanym jako Szangszung oraz że państwo to pozostawało ośrodkiem bon dopóki nie zostało podbite przez rozszerzające się imperium tybetańskie w VII w. Szangszung w następstwie nawróciło się na buddyzm i przyswoiło sobie kulturę tybetańską, tracąc w procesie nie tylko swą niepodległość, ale również język i religijne dziedzictwo bonpo. Nie ma wątpliwości co do historycznej rzeczywistości Szangszung, chociaż jego dokładny zasięg oraz etniczna i kulturalna tożsamość jest daleka od wyraźnej. Jednak, zdaje się że było ono położone, z grubsza mówiąc, w dzisiejszym zachodnim Tybecie, z górą Kailasz w swym centrum.
Decydującą kwestią - zarówno dla współczesnych bonpo, jak i zachodnich uczonych - jest autentyczność specyficznego języka Szangszung. Tak jak większość kanonicznych, świętych tekstów buddystów tybetańskich była przetłumaczona z sanskrytu, pisma bon, jak twierdzą bonpo, były przetłumaczone na tybetański z języka szangszung. Niezliczone teksty posiadają tytuły, które są oddane, najpierw, w nietybetańskiej formie, mającej być "językiem Szangszung", oraz następującym po niej tybetańskim tłumaczeniu tytułu. Tak jak wiele tekstów nie wyszło jeszcze na jaw, które mogą ostatecznie dowodzić by były pochodzenia szangszung, tak nie było możliwe zidentyfikowanie tego języka w jakimkolwiek stopniu precyzji. Zagadnienie języka szangszung było gorąco dyskutowane, szczególnie od czasu publikacji dwujęzycznego słownika tybetańsko-szangszung przez duńskiego uczonego Erika Haarha w 1968 r. R.A. Stein, z drugiej strony, argumentował przeciw istnieniu autentycznego języka szangszung. W czasie gdy potrzebna jest większa ilość badań, jest co najmniej jasne, że święte teksty bon zachowały olbrzymie i autentyczne słownictwo z tybetańsko-birmińskiej warstwy językowej blisko powiązanej z językami z Himalajów i sinotybetańskiej granicy, takimi jak dialekty z Kinnaur (Himaczal Pradesz), Tsangla (wschodni Bhutan) oraz dialekty z Dziarong (Siczuan). Języki te są jedynie odlegle spokrewnione z tybetańskim.
Wiele słów szangszung jest użytych w tekstach bonpo całkiem niezależnie od tytułów tekstów i w ten sposób przyczynia się to do nadania tekstom bonpo innego charakteru od buddyjskich tekstów tybetańskich. Na przykład takie słowa jak (by wymienić tylko kilka przypadków) szethun, 'serce' (she thun, tyb. snying); njiri, 'słońce' (nyi ri, tyb. nyi ma); łerro, 'król' (wer ro, tyb. rgyal po); hrang, 'koń' (hrang, tyb. rta) itd. Niektóre słowa szangszung pojawiają się w imionach bóstw, [...] takich jak tsame, 'kobieta' (tsa med, tyb. skyes dman, zob. kinnauri tsame); se, 'bóg' (sad, tyb. lha, zob. kinnauri sat); ting, 'woda' (ting, tyb. chu, zob. kinnauri ti).

Tłumaczenie: Jungdrung Dondr