dzogczen

Dosł. wielka doskonałość; najwyższe nauki duchowe w tradycjach bon i njingmapa buddyzmu tybetańskiego; dzogczen mówi, że wszystko jest pierwotnie czyste i spontanicznie doskonałe; praktyka w dzogczen opiera się na pozostawaniu w pierwotnym naturalnym stanie bez żadnych modyfikacji.

Klasyfikacja nauk dzogczen według tradycji bon:

1. Seria Umysłu, Semde (Atri)
2. Seria Przestrzeni, Longde (Dzogczen)
3. Seria Tajemnych Wyjaśnień, Mengagde (Szangszung Njendziu)

Klasyfikacja nauk dzogczen według tradycji njingmapa:

1. Seria Umysłu, Semde
2. Seria Przestrzeni, Longde
3. Seria Tajemnych Wyjaśnień, Mengagde

[5]

"Wielka doskonałość" lub "wielkie spełnienie". Dzogczen uważa się za najwyższą naukę i praktykę zarówno tradycji bon jak i w szkole njingma buddyzmu tybetańskiego. Jej podstawowa doktryna mówi, że rzeczywistość, również istoty, są już zupełne i doskonałe, że nic nie trzeba przekształcać (jak w tantrze), niczego porzucać (jak w sutrze), ale tylko rozpoznać, czym naprawdę jest. Podstawową praktyką dzogczen jest "samo-wyzwolenie": pozwalanie, aby wszystko, co pojawi się w doświadczeniu istniało takie, jakie jest, bez przerabiania przez konceptualny umysł, bez przyciągania i niechęci.
[3]

Zobacz:
- więcej na temat dzogczen w Tenzin Wangyal, Cuda naturalnego umysłu, Katowice (Verbum) 1994
- więcej na temat klasyfikacji nauk dzogczen w tradycji bon (a zwłaszcza na temat systemu Atri) w Bru-sgom rGyal-ba g.yung-drung, Etapy medytacji A-Khrid. Praktyka dzogczen w tradycji bon, Warszawa (Związek Garuda Polska) 1998