Trzy rodzaje snu

Istnieją trzy rodzaje snów, które tworzą pewien ciąg związany z postępem w praktyce jogi śnienia, chociaż nie zawsze kolejność ta musi obowiązywać. Są to: 1) zwyczajne sny samsaryczne, 2) sny przejrzyste, oraz 3) sny przejrzystego światła. Pierwsze dwa typy rozróżnić można na podstawie przyczyn ich powstania, ale i w jednym, i w drugim śniący może być zarówno świadomy, jak i nieświadomy. W snach przejrzystego światła śniący jest zawsze świadomy i nie ma już podziału na przedmiot i podmiot. Sny te powstają w niedualnej świadomości.

SNY SAMSARYCZNE
Sny śniące się większości z nas przez większość czasu to sny samsaryczne, które powstają ze śladów karmicznych*. Znaczenie, które odkrywamy w tych snach, to znaczenie, jakie na nie projektujemy – przypisujemy snom jakiś sens, który wcale nie jest zawarty w ich wewnętrznej istocie. Podobnie rzecz się ma z nadawaniem sensu naszemu codziennemu życiu. Nie oznacza to jednak, że znaczenie, jakie projektujemy na nasze sny i życie jest nieważne. Zachodzący tu proces przypomina czytanie książki, która jest w gruncie rzeczy tylko zbiorem znaków na papierze. Ponieważ jednak posiadamy określoną wiedzę na temat znaczenia słów, możemy odczytać z książki pewną treść. Treść ta, tak jak sens snu, jest następnie poddawana interpretacji. Dwie osoby mogą przeczytać tę samą książkę i mieć w związku z tym całkiem różne doświadczenia. Jedna z nich może w oparciu o nią zmienić całe swoje życie, a druga uzna, że tekst ten nie zasługuje na szczególną uwagę. Książka się jednak nie zmieniła – to treść, wyprojektowana na słowa przez czytelnika została inaczej odczytana.

SNY PRZEJRZYSTE
W miarę postępu w praktyce sny stają się coraz wyraźniejsze, bardziej szczegółowe i większa część każdego z nich zostaje zapamiętana. Dzieje się to na skutek tego, iż w stan snu wprowadziliśmy większą świadomość. Oprócz stanu zwiększonej świadomości w czasie doświadczania zwyczajnych snów, istnieje bowiem drugi rodzaj snów, zwany snami przejrzystymi. Takie sny pojawiają się, gdy umysł i prana są zharmonizowane, a śniący rozwinął zdolność pozostawania w stanie bezosobowym. W przeciwieństwie do snów samsarycznych, w których umysł śniącego jest przenoszony z miejsca na miejsce przez pranę karmiczną, umysł śniącego sny przejrzyste jest stabilny. Chociaż oczywiście i tu pojawiają się wyobrażenia i różne informacje, oparte są one mniej na osobistych śladach karmicznych, a bardziej na wiedzy pochodzącej bezpośrednio ze świadomości poniżej poziomu konwencjonalnego “ja”. Jest to analogiczne do różnicy pomiędzy ciężką praną karmiczną przepływającą przez kanał biały, która związana jest z negatywnymi uczuciami, a praną mądrości w kanale czerwonym. Obie są pranami karmicznymi – energiami włączonymi w doświadczenia dualizmu – ale jedna z nich jest czystsza i mniej związana z niewiedzą niż druga. W ten sam sposób przejrzysty sen jest czystszy i mniej wynikający z niewiedzy niż sen samsaryczny. W śnie przejrzystym jest tak, jakby śniący coś otrzymał lub odkrył, a nie jak we śnie samsarycznym, gdzie śniący projektuje znaczenie snu na czyste doświadczenie.
Snów przejrzystych może raz na jakiś czas doświadczać każdy człowiek, ale dopóki duchowa praktyka nie jest rozwinięta i stabilna, nie zdarza się to często. Sny większości z nas są jednak snami samsarycznymi, opartymi na uczuciach i przeżyciach dnia codziennego. Chociaż czasami mogą nam się przyśnić święte nauki, nauczyciele, praktyka, buddowie lub dakinie*, wciąż wielce prawdopodobne jest, iż będzie to sen samsaryczny. Jeżeli zajmujemy się praktyką i mamy nauczyciela, wówczas oczywiście będziemy o tym śnić. Posiadanie takich snów jest pozytywnym sygnałem, ponieważ oznacza, iż naprawdę angażujemy się w praktykę, ale samo zaangażowanie jest dualistyczne i dlatego należy do świata samsary. Samsara ma lepsze i gorsze aspekty i dlatego dobrze jest w pełni zająć się praktyką i studiowaniem nauk, gdyż jest to ścieżka do wyzwolenia. Dobrze jest również nie mylić snów  samsarycznych ze snami przejrzystymi.
Jeżeli popełniamy ten błąd, że wierzymy, iż sny samsaryczne udzielają nam prawdziwych rad, wówczas codzienne zmiany postępowania i podążanie za nakazami snów może stać się naszym pełnoetatowym zajęciem. Wiara, że każdy sen jest przesłaniem z jakiegoś wyższego, bardziej duchowego źródła jest dobrym sposobem na powikłanie sobie życia. Powinniśmy zwrócić baczną uwagę na sny, zrozumieć, które z nich są znaczące, a które stanowią jedynie manifestację naszych uczuć, pragnień, obaw, nadziei i marzeń.

SNY PRZEJRZYSTEGO ŚWIATŁA
Istnieje jeszcze jeden rodzaj snów pojawiający się wtedy, kiedy człowiek posunął się już daleko na duchowej ścieżce – sny przejrzystego światła. Powstają one z pierwotnej prany przepływającej przez kanał centralny. W naukach dotyczących jogi śnienia mówi się głównie o przejrzystym świetle – stanie wolnym od snu, myśli i wyobrażeń. Istnieje również stan przejrzystego światła polegający na tym, iż śniący pozostaje w naturze swego umysłu. Niełatwo to osiągnąć, gdyż zanim pojawi się sen przejrzystego światła, praktykujący musi bardzo stabilnie przebywać w stanie niedualnej świadomości. Gyalshen Misu Samleg, autor ważnych komentarzy do Tantry Matki napisał, że praktykował niestrudzenie przez dziewięć lat, zanim zaczął miewać sny przejrzystego światła.
Rozwijanie zdolności doświadczania snów przejrzystego światła jest podobne do rozwijania zdolności do przebywania w stanie niedualnej rigpy w ciągu dnia. Na początku rigpa i myśl wydają się czymś różnym, więc w doświadczeniu rigpy nie ma myśli, a kiedy jakaś myśl się pojawi, rozpraszamy się i tracimy kontakt z rigpą. Kiedy jednak rozwinie się pewna stabilność w przebywaniu w stanie rigpy, myśl będzie się po prostu pojawiać i rozpuszczać, w żaden sposób nie przysłaniając rigpy. Praktykujący pozostanie w niedualnej świadomości. Sytuacja ta podobna jest do uczenia się gry na bębenku i dzwonku jednocześnie w celu wykonywania praktyk rytualnych. Na początku można wykonywać tylko jedną czynność naraz. Jeżeli dzwonimy dzwonkiem, tracimy rytm gry na bębenku i odwrotnie. Jeżeli jednak osiągniemy pewną stabilność, będziemy mogli używać obu instrumentów jednocześnie.
Sny przejrzystego światła nie są tym samym, co sny przejrzyste, które powstając z głębokich i stosunkowo czystych aspektów umysłu i z pozytywnych śladów karmicznych, wciąż mieszczą się w dualizmie. Sen przejrzystego światła, mimo tego, iż pochodzi ze śladów karmicznych nagromadzonych w przeszłości, nie prowadzi do dualistycznego doświadczenia. Praktykujący nie staje się podmiotem obserwującym sen – przedmiot, ani też podmiotem w świecie snu, ale pozostaje w stanie pełnego połączenia z niedualną rigpą.
Różnice pomiędzy tymi trzema rodzajami snu mogą wydawać się bardzo subtelne. Sen samsaryczny powstaje ze śladów karmicznych i emocji śniącego, a jego treść tworzą te właśnie ślady karmiczne i uczucia. Przejrzysty sen zawiera bardziej obiektywną wiedzę pojawiającą się ze zbiorowych śladów karmicznych i osiągalną dla świadomości wtedy, gdy nie jest ona wplątana w osobiste ślady karmiczne. Świadomość nie jest wówczas związana ani przestrzenią, ani czasem, ani osobistą historią, a śniący może spotykać prawdziwych ludzi, otrzymywać nauki od rzeczywistych nauczycieli i znajdywać informacje, które będą pomocne zarówno innym, jak i jemu samemu.
Snu przejrzystego światła nie można natomiast określić przez jego treść. Jest snem przejrzystego światła, ponieważ nie ma tam żadnego podmiotowego śniącego lub “ego” snu, ani żadnej jaźni znajdującej się w dualistycznym związku ze snem czy jego treścią. Chociaż sen się pojawia, jest jedynie rodzajem aktywności umysłu, która nie zakłóca stabilnego przebywania w przejrzystym świetle umysłu praktykującego.