Cykl trzeci: Zewnętrzne, Wewnętrzne i Tajemne Pouczenia

Ostatnie nauki, jakich udzielił Tenpa Szenrab składają się z trzech cyklów Zewnętrznych, Wewnętrznych i Tajemnych Pouczeń.
Cykl zewnętrzny to ścieżka wyrzeczenia (spong lam), czyli nauki sutryczne. Cykl wewnętrzny to ścieżka przekształcenia (sgyur lam), czyli nauki tantryczne, które wykorzystują mantry. Cykl tajemny to ścieżka samowyzwolenia (grol lam), nauki dzogczen. Taki podział na sutrę, tantrę i dzogczen (mdo sngags sems gsum) można również znaleźć w buddyzmie tybetańskim.


Sutra, tantra i dzogczen

Według nauk bon, główną przyczyną wszystkich problemów w tym życiu, jak również w wędrówce w samsarze jest pięć namiętności: niewiedza, przywiązanie, gniew, zazdrość i duma. Nazywa się je również pięcioma truciznami, ponieważ zabijają ludzi. Te właśnie namiętności musimy przezwyciężyć poprzez duchową praktykę. Według poglądu sutr, na ich oczyszczenie i osiągnięcie oświecenia potrzeba wielu żywotów, a według nauk tantry i dzogczen praktykujący może osiągnąć oświecenie w tym życiu.
Przedstawiciele różnych religii i tradycji duchowych rozwinęli rozmaite sposoby oczyszczenia owych namiętności i osiągnięcia urzeczywistnienia. W tradycji Jungdrung bon służą do tego: metoda wyrzeczenia, metoda przekształcenia oraz metoda samowyzwolenia.
Aby wyjaśnić różnicę między tymi ścieżkami, możemy posłużyć się przykładem trującej rośliny. Zgodnie z interpretacją sutr, roślinę trzeba zniszczyć, ponieważ jedynie w ten sposób można pozbyć się zawartej w niej trucizny tak, by nikomu nie zaszkodziła. Praktykujący ścieżkę sutr wyrzeka się więc wszelkich namiętności.
Według systemu tantrycznego, praktykujący powinien zmieszać zatrutą roślinę z inną rośliną i w ten sposób uzyskać antidotum: nie wyrzeka się więc namiętności, ale próbuje przekształcić je tak, aby pomagały mu w praktyce. Niczym lekarz przerabia trujące rośliny w lek.
Paw z kolei zjada trującą roślinę, ponieważ posiada zdolność wykorzystania zawartej w niej energii, przez co staje się coraz piękniejszy; uwalnia więc trujące właściwości rośliny w energię konieczną do rozwoju. To metoda dzogczen, która polega na bezwysiłkowym wyzwalaniu namiętności bezpośrednio w chwili jej powstania.

Cuda Naturalnego Umysłu, Verbum Katowice 1994